Arabistyka w PRL (1945 –1990) : Narodziny, historia, modernizacja, Volume 1: Narodziny, historia, modernizacja

By Landowski, Zbigniew, Dr.

Book Id: WPLBN0100750110
Format Type: PDF (eBook)
File Size: 35.51 MB.
Reproduction Date: 12/15/2021

Title:	Arabistyka w PRL (1945 –1990) : Narodziny, historia, modernizacja, Volume 1: Narodziny, historia, modernizacja
Author:	Landowski, Zbigniew, Dr.
Volume:	Volume 1
Language:	Polish
Subject:	Non Fiction, Education, Oriental Studies in Poland, Arabistc
Collections:	Authors Community, History
Historic Publication Date:	2021
Publisher:	Episteme, Lublin

Member Page:	Zbigniew Landowski
Citation APA MLA Chicago Landowski, D. Z. (2021). Arabistyka w PRL (1945 –1990) : Narodziny, historia, modernizacja, Volume 1. Retrieved from http://gutenberg.cc/

Description
Książka jest pierwszą z trzech publikacji z serii o dziejach arabistyki polskiej w okresie PRL, poświęconą w głównej mierze historii dwóch uniwersyteckich katedr arabistyki: na Uniwersytecie Jagiellońskim i Uniwersytecie Warszawskim. Tom obejmuje okres grynderski (poprzedzający formalne powstanie placówek), narodziny instytucji i ich rozwój, aż do końca czasów państwa socjalistycznego. Materiał oparto na badaniach źródłowych, a rekonstrukcję historii arabistyki wsparto analizą procesów modernizacji dydaktyki i badań naukowych w jej zakresie.

Summary
Arabistyka jako instytucja naukowa i dydaktyczna działała, wykorzystując reformy systemu szkolnictwa wyższego tak, aby wspomagały procesy jej moder- nizacji, a kadra umiejętnie przebudowywała zarówno program i plan studiów, jak i stan zatrudnienia oraz własne kwalifikacje. Zmodernizowano zarówno badania naukowe, jak i dydaktykę, czego rezultatem był znaczny dorobek publikacyjny i licząca się liczebnie i jakościowo grupa absolwentów kształconych zgodnie z zapo- trzebowaniem społecznym (na kadry dla potrzeb administracji i gospodarki pań- stwowej). Przyjęte założenia nowej koncepcji studiów realizowano konsekwentnie, wykorzystując momenty koniunktury politycznej, aby zwiększać liczbę rekruto- wanych studentów, zatrudniać native lektorów, rozszerzać pod kątem pragmatyki program studiów, zwiększać liczebność niezbędnej kadry. Innymi słowy – obaj prekursorzy, „ojcowie-założyciele”, każdy na swój sposób, odnieśli sukcesy orga- nizacyjne, naukowe i dydaktyczne. Jak również prowadzone przez nich placówki, które weszły w późniejsze „nowe czasy” z nowoczesną, efektywną dydaktyką 532 Zakończenie i istotnym dorobkiem naukowym. Zmiany struktur obu placówek właściwie leżały poza ich sferą działalności (w badanej epoce oba prestiżowe uniwersytety zostały wewnętrznie podzielone wskutek ingerencji władz) i obie placówki rozwijały się różnymi trajektoriami instytucjonalnymi. W tym okresie obie placówki przeżyły swój „złoty wiek”, zarówno w sferze dydaktycznej, jak i naukowej. Przedstawiając rozwój historyczny obu instytucji i procesów w nich zachodzących, osadzałem je (w zarysie) w kontekście ówczesnego życia obu uczelni czy nawet na tle histo- rii społeczno-kulturowej Polski Ludowej. Z punktu widzenia niektórych meto- dologii za rezultat zmian badanych instytucji można uznać ich transformację w szkoły zawodowe, ale jednak pełniły one równocześnie rolę placówek naukowo- -badawczych i nawet kulturalno-oświatowych (np. w zakresie edukacji społecznej, popularyzacji wiedzy o świecie arabskim i islamie, opiekowały się działalnością organizacji i stowarzyszeń propagujących więzi społeczno-kulturowe), czyli pole ich oddziaływania było szerokie. Drogi rozwoju obu placówek były różne.

Excerpt
Historia i modernizacja arabistyki w Uniwersytecie Warszawskim 1. Wprowadzenie Przed 1939 r. na terenie Polski działały (prowadząc różne kierunki i specjalizacje i w różnych okresach) cztery świeckie ośrodki orientalistyczne – w porządku alfabe- tycznym – w Krakowie, Lwowie, Warszawie i Wilnie. Ponieważ badania tego okresu wykraczają poza zakres niniejszej pozycji, umieszczono tu tylko garść wstępnych informacji o międzywojennych początkach polskiej orientalistyki, szkicujących kontekst historyczny jej powojennego okresu rozwoju. Warszawska orientalistyka organizacyjnie jest młodsza od krakowskiej – Insty- tut Orientalistyczny powstał dopiero w 1932 r.1 O ile „dobrym duchem” Krakowa był prof. Tadeusz Kowalski (od 1933 był „pełnym” profesorem, od czerwca 1939 sekretarzem generalnym PAU, a od 1947 przewodniczącym Polskiego Towarzystwa Orientalistycznego2), o tyle dla przedwojennej Warszawy i powojennych Wrocławia i Warszawy był nim prof. Ananiasz Zajączkowski. W otwartym w 1932 r. Instytucie Orientalistycznym Uniwersytetu Warszaw- skiego, którego pierwszym dyrektorem został Stanisław Schayer, a pierwszą siedzibą był Pałac Staszica, działały seminaria: egiptologiczne, indologiczne, sinologiczne i turkologiczne; to ostatnie prowadziło jednocześnie studia nad językiem i litera- turą turecką, arabską i perską. Pierwsi studenci pojawili się w roku akademickim 1933/1934 i rozpoczęli naukę we wspomnianych seminariach. Przy IO powstała biblioteka, która już w 1936 r. liczyła 1200 woluminów5. Pod koniec lat 30. kandydatów na studia na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Józefa Piłsudskiego w Warszawie nie obowiązywały egzaminy wstępne – liczyła się tylko matura i oceny na niej. Studia na tym wydziale trwały 11 trymestrów, tj. cztery lata i magisterium. Zajęcia z lektorami języków orientalnych trwały trzy trymestry, np. z języka tureckiego liczyły 4 godziny tygodniowo (w roku akademic- kim 1938/39 prowadził je Musa Kazim Sabri)6. Na Uniwersytecie Jana Kazimierza i Warszawskim w latach 1930–1938 działał także lektor języka arabskiego A. Kherbi. Zajęcia z zakresu islamistyki i lektoratów innych języków orientalnych (żywych i martwych) prowadzono także na Wydziałach Teologicznych obu tych uczelni. W roku akademickim 1938/39 opłaty akademickie dla studentów wynosiły7: ӹ opłata manipulacyjna 10 zł, ӹ za badania lekarskie (obowiązkowe dla kandydatów na studia) 4 zł, ӹ wpisowe 30 zł, za egzamin kwalifikacyjny (nie dotyczył kandydatów na Wydział Huma- nistyczny) 40 zł i opłata roczna (tj. czesne) na wszystkich latach i kierunkach studiów – 200 zł.

Table of Contents
Spis treści Wykaz symboli, skrótów i skrótowców 13 Wstęp. (Prawie) pół wieku historii polskiej arabistyki (1945–1990) 19 1. Podstawy badań własnych 24 1.1. Wprowadzenie 24 1.2. Stan badań i literatura przedmiotu 29 1.3. Założenia metodologiczne badań własnych 44 1.4. Struktura pracy 48 1.5. Nota o transkrypcji 52 R o z d z i a ł I Arabistyka. Reformy szkolnictwa wyższego w latach 1945–1990 na tle kontekstu społeczno-politycznego PRL 57 1. Wprowadzenie 57 2. Sytuacja prawno-społeczna szkolnictwa wyższego w latach 1945–1990 60 3. Podsumowanie 82 Rozdział II Historia i modernizacja arabistyki w Uniwersytecie Jagiellońskim 87 1. Wprowadzenie – okres przedwojenny 87 2. Okres grynderski 90 3. Okres stalinowski 1106 Spis treści 4. Początki. Modernizacja paradygmatu i celu studiów – język żywy. Lata niedługo po śmierci Stalina 118 5. Narodziny. Arabistyka jako wyodrębniona specjalizacja. „Odwilż” 128 5.1. Powolna stabilizacja (lata 1960–1963) 132 5.2. Rozwój Katedry Filologii Orientalnej (1964–1972) 137 5.3. Powstanie Instytutu Filologii Orientalnej UJ i Zakładu Arabistyki (1972–1976) 149 5.4. Okres koniunktury. Nowe prądy. Zmierzch Polski Ludowej. 1976–1990 154 6. Rozwój metod, zakresu i organizacji nauczania na arabistyce UJ w latach 1945–1990 158 6.1. Lata 40. Rekonstrukcja 160 6.2. Lata 50. Reformy szkolnictwa wyższego i zmiany w programach studiów arabistycznych 164 6.3. Lata 60. Specjalizacje, autonomia katedr i własne programy 172 6.4. Lata 70. Pragmatyzm, udoskonalenia: szybki rozwój ścieżek specjalizacji w UJ 181 6.5. Lata 80. Kontynuacja nowego programu z 1979 r. z korektami i modyfikacjami 184 Rozdział III Historia i modernizacja arabistyki w Uniwersytecie Warszawskim 185 1. Wprowad zenie 185 1.1. Okres pionierski powojennej arabistyki w UW (1945–1953) 189 1.2. Ścieżka arabistyczna – turkologia UW (1953–1956) 235 1.3. Zakład Arabistyki przy Katedrze Turkologii (1956–1964) 248 1.4. Katedra Arabistyki UW (1964–1968) 271 1.5. Ostatnie dziesięciolecie kierownictwa prof. J. Bielawskiego (1969–1979) 289 1.6. Czasy przełomu – lata 80. 310 1.7. Zmierzch Polski Ludowej 315 2. Lokalizacje budynków orientalistyki UW (w tym siedziby arabistyki) w Warszawie w latach 1932–1990 322 3. Modernizacja procesu dydaktyki na arabistyce UW 324Spis treści 7 3.1. Lata 40. Kontynuacja przedwojennych standardów 324 3.2. Lata 50. Reformy szkolnictwa wyższego i ich wpływ na zmiany w programach studiów arabistycznych w UW 327 3.3. Lata 60. Specjalizacje, autonomia katedr i własne programy. Dominacja arabskiego języka żywego 336 3.4. Lata 70. w UW. Pragmatyzm, udoskonalenia: nauczanie dialektów 345 3.5. Lata 80. Kontynuacja nowego programu z 1979 r. z korektami i modyfikacjami 350 3.6. Native lektorzy 352 Rozdział IV Dzieje orientalistyki w innych placówkach akademickich (ze szczególnym uwzględnieniem badań arabistycznych i udziałem Polaków) 355 1. Polska Akademia Umiejętności 355 2. Polska Akademia Nauk 356 2.1. Lata powojenne, poprzedzające powołanie PAN (1949–1951) 357 2.2. Kongres Nauki Polskiej (1951) 360 2.3. Pokongresowe lata 50. 364 2.4. Lata 60. Zawirowania strukturalne 377 2.5. Lata 70. Okres rozwoju 390 2.6. Lata 1980–1990. Stabilizacja 396 2.7. Podsumowanie 398 3. Arabistyka i islamistyka – badania i działalność arabistów w pozostałych ośrodkach akademickich i naukowych 407 3.1. Instytucje różne 407 3.2. Studium Afrykanistyczne 409 3.3. Pracownia Źródeł Orientalnych i Numizmatyki 411 3.4. Biblioteki i archiwa 417 3.5. Kościelne placówki akademickie i naukowe (Polska i świat) 424 3.6. Zagraniczne świeckie uczelnie i ośrodki naukowo- -badawcze, w których edukowali się Polacy 427 4. Podsumowanie 4348 Spis treści Rozdział V Kierunki i skala modernizacji badań i dydaktyki na polskiej arabistyce w okresie PRL na podstawie jej dorobku 439 1. Dorobek publikacyjny 443 1.1. Publikacje naukowe i naukowo-dydaktyczne 447 1.2. Przekłady 452 1.3. Periodyki 461 2. Niematerialne formy i zakres dorobku polskiej arabistyki w latach 1945–1990 468 3. Dorobek w zakresie edukacji społecznej (materialny i niematerialny) 473 4. Podsumowanie 483 Rozdział VI Uwspółcześnienie zakresu, struktury i sposobu organizacji procesu dydaktycznego obu arabistyk oraz jego uwarunkowania przedstawione na podstawie programu studiów 491 1. Wprowadzenie 491 2. Zarys zakresu modernizacji i modyfikacji dydaktyki na arabistyce 497 3. Historyczny rozwój metod, zakresu i organizacji procesu nauczania na arabistyce 499 3.1. Osobliwości procesów modyfikacji i modernizacji programów arabistyki. Innowacje dydaktyczno-pedagogiczne 502 3.2. Zmiany limitów czasowych praktycznego nauczania języka arabskiego 504 3.3. Dialekty i ich nauczanie 506 3.4. Przedmioty dotyczące nauczania języka współczesnego 508 3.5. Rezygnacja i sposoby odejścia od „trójpolówki” 509 3.6. Wiedza kontekstowa (kulturowa, geograficzno- -społeczna itp.) 512 3.7. Poszerzenie programu studiów i jego wpływ na zakres tematyczny prac magisterskich 516 3.8. Novum – prowadzenie edukacji społecznej 517 4. Podsumowanie 517Spis treści 9 Zakończenie 521 E pi lo g 535 Kalendarium 543 Indeks osobowy 561 Słowa kluczowe 573 Streszczenie 577 Abstract 579 Aneks 1 Plany i programy nauczania na orientalistyce i arabistyce w PRL 581 Aneks 2 Literatura przedmiotu 641 Aneks 3 Wykaz dostępnej w badanym okresie literatury arabistycznej 645 Bibliografia 653 Wykaz tabel 681 Spis ilustracji 685